طراحی مرکز مطالعات آرایه های معماری با رویکرد زیبایی شناسی هندسی

چکیده: از بین رفتن و کمرنگ شدن نقش آرایه های اصیل معماری در معماری امروز، طراحی مرکزی جهت مطالعه، آزمایش، تحقیق و بازآفرینی آرایه های اصیل معماری که با فرهنگ و هویت ایرانی- اسلامی گره خورده است را ضروری جلوه می دهد. مطالعات صورت گرفته در این زمینه، مشخص می کند که اکثر آرایه های به کاررفته در معماری اسلامی مخصوصاً معماری ایرانی از نوعی هندسه و تناسبات هم به صورت نمایان و هم به صورت پنهان در درون خود بهره برده اند؛ بنابراین رویکردی که در طراحی این مرکز اتخاذ گردیده، توجه به نوعی از زیبایی شناسی بوده که از هندسه برخاسته است. در راستای این هدف، پس از مطالعه ی آرایه های معماری ایرانی- اسلامی و بررسی و مطالعه ی نمونه های موجود و مشابه در این زمینه، طراحی مرکز مطالعات از دو جنبه مهم موردتوجه قرار گرفت. نخست از جنبه ی عملکردی و توجه به جنبه ی مطالعاتی و تحقیقاتی این مرکز و دیگر ازنظر کالبد و ظاهر، به معنای بهره مندی از الگوها و آرایه های هندسی در جداره ها و پوسته های ساختمان هم به جهت تأمین زیبایی، هم به عنوان سازه و هم به عنوان سایه بان جهت تأمین آسایش و کنترل نور. در گزینه های ارائه شده برای این مرکز، سعی گردید تا علاوه برداشتن عملکرد و شرایط آسایشی مناسب مراکز مطالعاتی در درون بنا، از هندسه نیز برای نمایش زیبایی هایی که نقوش هندسی در معماری ایرانی – اسلامی دارند، بهره گرفته شود. سایر معیارهایی که در ارزیابی آلترناتیوهای ارائه شده موردتوجه قرار گرفت، معیارهایی بودند که از مطالعات کتابخانه ای و همچنین تحلیل پرسشنامه هایی که درزمینه¬ی ویژگی های بصری موثر در خلق و ادراک زیبایی طراحی شده بودند به دست آمده است. برخی از این ویژگی ها عبارت اند از: سادگی، تنوع، ریتم، پویایی، تناسبات، مقیاس و ... درنهایت کالبد اصلی برای این مرکز فرمی برگرفته از نقوش هندسی گره چینی بود که با اعمال تغییراتی توانست تا حدودی ازلحاظ دیداری ویژگی های فوق را رعایت کرده و پاسخگوی نیازهای این مرکز باشد. در طراحی پلان تلاش شده از تناسبات هندسی که در اکثر بناهای معماری ایرانی- اسلامی مشاهده می شود، بهره گرفته شود. همچنین در طراحی نما سعی گردیده از مفهوم ارسی که از عناصر محوری معماری ایرانی- اسلامی در ارتباط با نور و رنگ است، بهره برده شده است. از این عنصر به نحوی استفاده گردیده که علاوه بر تعریف و تأکید بر ورودی، با آفرینش نورها و بازتاب های رنگی که در طول روز در فضاهای داخلی و در شب هنگام در فضاهای بیرونی بر روی دیواره ها و کف مرکز بنا تلألو و درخشندگی پیدا می کنند، استفاده شود. هدف از طراحی این مرکز علاوه بر ایجاد مکانی برای مطالعه، تحقیق، آزمایش، حفظ و نگهداری و بحث و تبادل نظر در مورد آرایه های معماری، آفرینش یک نشانه ی شهری جهت باز زنده سازی شکل ها، الگوها و کالبدهای معماری ایرانی- اسلامی می باشد.